γράφει ο Σάββας Παστόπουλος,
γεωπόνος (MSc) στον Νέο Μυλότοπο Γιαννιτσών
Η νέα ΚΑΠ ένταξε τον όρο βιοδιεγέρτες στην ζωή των Ελλήνων αγροτών ως προϋπόθεση ενός εκ των Οικολογικών Σχημάτων. Ωστόσο, για τους περισσότερους αγρότες οι βιοδιεγέρτες ήταν ήδη γνωστοί ως προϊόντα που υποβοηθούν την ανάπτυξη των φυτών.
Η ανάγκη βελτίωσης των αποδόσεων των καλλιεργειών, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για τη θρέψη του συνεχώς αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και η συνεχιζόμενη έρευνα πάνω σε προϊόντα φυσικής προέλευσης που έχουν θετική επίδραση στη φυσιολογία των φυτών οδήγησαν στη δημιουργία μεγάλης γκάμας προϊόντων που σήμερα ονομάζουμε βιοδιεγέρτες.
Ο ορισμός της λέξης βιοδιεγέρτης παρουσιάστηκε με μικρές παραλλαγές από διάφορους επιστήμονες. Κατά τον Oleg Yakhin (2017), ως βιοδιεγέρτης ορίζεται οποιοδήποτε τυποποιημένο προϊόν βιολογικής προέλευσης βελτιώνει την παραγωγικότητα των φυτών ως συνέπεια νέων ή αναδυόμενων ιδιοτήτων, που προκύπτουν από το σύμπλεγμα των συστατικών του κι όχι ως αποκλειστική συνέπεια της παρουσίας σε αυτό των γνωστών βασικών θρεπτικών συστατικών των φυτών, ρυθμιστών ανάπτυξης των φυτών ή φυτοπροστατευτικών ενώσεων.
Ο κάθε βιοδιεγέρτης έχει διαφορετική επίδραση στη φυσιολογία των φυτών, εντούτοις οι περισσότεροι έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής. Η διαφοροποίηση στην αποτελεσματικότητα οφείλεται σε παράγοντες όπως η δόση εφαρμογής, ο χρόνος εφαρμογής, η σύνθεση αυτών, αλλά και ο τρόπος παρασκευής τους
Παρομοίως ο κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωση 2019/1009 όρισε ότι βιοδιεγέρτης είναι η ουσία που διεγείρει τις διαδικασίες θρέψης των φυτών ανεξάρτητα από την περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία, με μοναδικό σκοπό τη βελτίωση ενός ή περισσότερων από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά τους ή της ριζόσφαιράς τους:
✱ Αποδοτικότητα χρήσης θρεπτικών στοιχείων,
✱ αντοχή στις αβιοτικές καταπονήσεις,
✱ χαρακτηριστικά ποιότητας και
✱ διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων που συγκρατούνται στο έδαφος ή στη ριζόσφαιρα.
Τα περιεχόμενα των προϊόντων βιοδιεγερτών πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σε μία από τις Κατηγορίες Συστατικών Υλικών, όπως αυτές ορίζονται από τον κανονισμό. Ωστόσο, στο παρόν άρθρο θα περιγράψουμε τους βιοδιεγέρτες με την κατά Patrick du Jardin (2015) κατηγοριοποίηση, έτσι ώστε να γίνουν πιο εύκολα κατανοητοί.
Με αυτόν τον τρόπο, οι βιοδιεγέρτες μπορούν να διαχωριστούν στις εξής κατηγορίες:
✱ Χουμικά και φουλβικά οξέα
✱ Υδρολυμένες πρωτεΐνες και λοιπές αζωτούχες ενώσεις
✱ Εκχυλίσματα φυκιών ή φυτών
✱ Χιτοζάνη
✱ Βιοπολυμερή
✱ Ωφέλιμοι μύκητες και βακτήρια
Ο κάθε βιοδιεγέρτης έχει διαφορετική επίδραση στη φυσιολογία των φυτών, εντούτοις οι περισσότεροι έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής. Η διαφοροποίηση στην αποτελεσματικότητα οφείλεται σε παράγοντες όπως η δόση εφαρμογής, ο χρόνος εφαρμογής, η σύνθεση αυτών, αλλά και ο τρόπος παρασκευής τους.
Για παράδειγμα, διαφορετική δράση θα έχει ένα προϊόν που προέρχεται από χημική εκχύλιση φυκιών, σε σχέση με ένα προϊόν που παράγεται με ψυχρή σύνθλιψη του ίδιου είδους φυκιών. Ας δούμε, όμως, αναλυτικά την κάθε κατηγορία:
Χουμικά και φουλβικά οξέα. Πρόκειται για συστατικά που βρίσκονται στην οργανική ουσία του εδάφους και προέρχονται από την αποσύνθεση φυτών, ζώων, μικροβίων κ.ά. Τα συστατικά αυτά διαχωρίζονται, σύμφωνα με το μοριακό τους βάρος, σε χουμικά και φουλβικά οξέα. Επιδρούν κυρίως στον μικροβιακό πληθυσμό του εδάφους, στη ρύθμιση του ph του εδαφικού διαλύματος, αυξάνουν τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος και επιδρούν θετικά στη φωτοσύνθεση και στη σύνθεση των πρωτεϊνών.
Εκχυλίσματα φυκιών. Τα κύρια είδη φυκιών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή εκχυλισμάτων είναι τα Ascophyllum nodosum, Ecklonia maxima, Kappaphycus alvaranzii, Gracilaria spp κ.ά. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι επεξεργασίας, οι οποίοι επηρεάζουν τη δραστικότητα, αλλά και το κόστος του κάθε προϊόντος.
Αν και δεν είναι σαφής ο ακριβής μοριακός μηχανισμός που δρα το κάθε είδος στη φυσιολογία των φυτών, οι χιλιάδες έρευνες για τη θετική επίδραση των προϊόντων αυτών έχουν καταστήσει γενική παραδοχή ότι η χρήση τους, κυρίως διαφυλλικά, αλλά και στο έδαφος, αυξάνει την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής, ενώ, επίσης, έχει θετική επίδραση στη διαχείριση της βιοτικής και αβιοτικής καταπόνησης των φυτών.
Υδρολυμένες πρωτεΐνες – αμινοξέα. Παράγονται μέσω της υδρόλυση οργανικών υλικών, βιομηχανικών υπολειμμάτων φυτικής ή ζωικής προέλευσης. Με την υδρόλυση εξάγεται το εσωτερικό των κυττάρων. Τα παραγόμενα προϊόντα περιέχουν αμινοξέα, πολυπεπτίδια και ολιγοπεπτίδια. Ανάλογα με τη σύνθεση των αμινοξέων (αμινόγραμμα), διαφέρει η δράση και η αποτελεσματικότητα του κάθε προϊόντος.
Βιοδιεγέρτες μικροβιακής φύσης. Πρόκειται για προϊόντα που περιέχουν ζωντανά στελέχη ωφέλιμων μικροοργανισμών. Οι μικροοργανισμοί αυτοί συνυπάρχουν ή συμβιώνουν με τα φυτά στο υπέργειο ή στο υπόγειο μέρος, αυξάνοντας τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων και διευκολύνοντας την απορρόφηση τους. Ταυτόχρονα, πολλοί από αυτούς έχουν και φυτοπροστατευτικές ιδιότητες, είτε δρώντας ανταγωνιστικά προς παθογόνα μικρόβια είτε παρασιτώντας σε έντομα εχθρού ή νηματώδεις.
Χιτοζάνη. Η χιτοζάνη προέρχεται από το κέλυφος των οστρακοειδών και παράγεται μέσω της διαδικασίας αποακετυλίωσης της χιτίνης. Το παραγόμενο προϊόν είναι η υδροχλωρική χιτοζάνη. Ενεργοποιεί τους μηχανισμούς επίκτητης άμυνας των φυτών, επιδρά στην κυτταρική μεμβράνη των βακτηρίων, ενώ φαίνεται ότι έχει δράση και κατά των φυτοπαθογόνων μυκήτων. Τελευταία, βρέθηκε ότι αυξάνει τη μετασυλλεκτική διάρκεια ζωής των συγκομισμένων καρπών μέσω της μείωσης των μετασυλλεκτικών σήψεων.
Πρωταγωνιστικός ρόλος
Είναι προφανές ότι δεν γίνεται να συμπυκνώσουμε όλη τη γνώση για τους βιοδιεγέρτες σε αυτό το άρθρο. Ωστόσο, πρόκειται για προϊόντα που θα έχουν κυρίαρχο ρόλο στη γεωργία του σήμερα και του αύριο.
Η βιοδιέγερση σε μία καλλιέργεια είναι μία μεταβλητή και συνεχόμενη κατάσταση, η οποία πρέπει να επιβλέπεται από ειδικούς γεωπόνους. Δεν γίνεται βιοδιέγερση με έναν μόνο ψεκασμό ή μία εφαρμογή στο έδαφος. Η γνώση των κλιματικών συνθηκών της κάθε περιοχής, αλλά και των κλιματικών απαιτήσεων της κάθε καλλιέργειας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη σωστή χρήση των προϊόντων βιοδιέγερσης σε καταστάσεις αβιοτικής καταπόνησης.
Ταυτόχρονα, η σωστή πρόβλεψη της αναμενόμενης παραγωγής θα κρίνει τη μέθοδο που θα ακολουθηθεί, αλλά και τα προϊόντα που θα χρησιμοποιηθούν για τη μέγιστη αύξηση της ποιότητας και της ποσότητας. Εδώ να αναφέρουμε ότι δεν υπάρχουν ενδελεχείς έρευνες για την ανάμιξη των προϊόντων βιοδιέγερσης με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, επομένως πρέπει να εφαρμόζονται χωριστά, όπου αυτό είναι δυνατό.
Τέλος, όλα τα προϊόντα πρέπει να χρησιμοποιούνται πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στην ετικέτα τους και την καθοδήγηση εξειδικευμένων γεωπόνων.
Πηγή: www.ypaithros.gr